Spelling
Over het algemeen leren scholen kinderen geen letters, maar klanken. Er wordt dan gedaan alsof de klanken de letters zijn.
Zo wordt er gesproken over de letter ah, de letter duh en de letter eh, om er een paar te noemen. Soms wordt er ook gesproken over de letter ng – ng dus –, de letter eu en zo nog meer.
Dit alles is voor een aantal kinderen bijzonder verwarrend. En ook feitelijk onjuist.
Wat is dan het verschil tussen letters en klanken?
Letters kun je lezen en schrijven.
Klanken kun je horen en spreken.
Ik herhaal het:
Letters kun je lezen en schrijven.
Klanken kun je horen en spreken.
Ik raad aan om te beginnen met het aanleren van het alfabet, met dus de echte letternamen. Zet hiervoor het alfabet in vier regels onder elkaar.
1e regel
a b c d e f g
2e regel
h i j k l m n o p
3e regel
q r s t u v w
en de 4e regel
x y z
Als het alfabet (in delen) mondeling wordt aangeleerd, waarbij kinderen de letters tegelijkertijd kunnen zien, dan zullen ze heel snel alle letters kunnen leren.
Vervolgens kun je kinderen leren wat de klanken zijn.
Sommige letters hebben verschillende klanken en klanken hebben soms verschillende letters nodig.
Ik geef je voorbeelden.
De letter e heeft de klank -uh in het woord de en -eh in het woord les.
Bij het woord staart hoor je aan het eind de klank -t en schrijf je de letter t. Bij het woord paard hoor je ook de klank -t, maar schrijf je de letter d.
Als je de letters altijd met de alfabetnaam benoemt, dan is dat duidelijk. Dan heb je een houvast. Je kunt dan de schrijfwijze van een woord uitleggen.
Het is wel zaak om het verschil tussen letters en klanken goed te weten.
Mijn klassieke voorbeeld dat ik alle jaren geef is dat kinderen eerst met nogal veel nadruk wordt aangeleerd dat woorden met 2 keer een a aa is, bijvoorbeeld maan. En dat woorden met 1 keer een a ah is, bijvoorbeeld man. Zo kan het dan gebeuren dat kinderen later maanen (manen) met 2 a’s schrijven en manen (mannen) met 1 n. Want zo hebben ze het in eerste instantie geleerd.
Ik leg graag uit. En benoem steeds wat de letters zijn en wat de klanken zijn. Bijvoorbeeld bij het lidwoord de zal ik zeggen dat je de letter e ziet of schrijft, maar dat de klank –uh is.
Ik werk niet met klinkerdieven, letters die pech hebben of op de gang moeten, de stomme eh, fopletters, klankvoeten en klanktenen. Ook niet met luchtwoorden, plankwoorden en zo meer. Ik werk niet met rijmpjes en trucs. Ik kijk wat werkelijk nodig is om een kind een woord juist te laten spellen. Met een uitleg, bepaalde kennis en/of een andere manier. Zo is het woord als geheel aanleren ook een handige manier om tot de juiste schrijfwijze te komen.
Eén tekst voor verschillende taalonderdelen
Verschillende aspecten van de Nederlandse taal worden meestal in onderscheiden vakken gegeven. Dat is niet (altijd) nodig en handig. Een en dezelfde tekst kun je gebruiken voor technisch lezen, begrijpend lezen, spelling, grammatica, woordenschat en zinnen schrijven. Het maakt zaken voor kinderen dan juist veel duidelijker.
Begrijpend lezen
Als eerste is het nodig dat een kind technisch kan lezen. Dat wil zeggen dat een kind letters die woorden vormen en die op hun beurt weer zinnen vormen, kan lezen.
Het maakt voor begrijpend lezen verder uit welke kennis je al hebt over een onderwerp. En welke woorden je kent.
Op school krijgen kinderen meestal begrijpend lezen als apart vak. Een kind krijgt dan een tekst met vragen om te maken.
Als ik een-op-een met een kind werk, dan heb ik al snel door wat de moeilijkheid voor een kind is. Wat mijn begeleiding is, kan per kind een beetje verschillen.
* * * * *
Ik was gevraagd bij een meisje te zitten dat de tekst en vragen van een begrijpend lezen-toets hardop zou uitspreken. En zo gingen we samen in een lokaal zitten.
Toen ik een andere keer weer op dezelfde basisschool was, sprak de leerkracht me met enthousiasme aan. Het meisje had het opeens heel veel beter gedaan, zo had ze gezien. Ze kon nu naar een niveau hoger.
Hoe dat kwam?
Na het bekijken van de titel, subkopjes en afbeeldingen, liet ik het meisje eerst alle vragen en mogelijke antwoorden lezen, pas daarna de tekst om daarna opnieuw een voor een de vragen de vragen te lezen en die te beantwoorden.
Dat het meisje de vragen al gezien had, hielp haar tijdens het lezen van de tekst. Zo kon ze met meer gemak de vragen beantwoorden.
Er kan ook voor gekozen worden om alleen de vragen te laten lezen en nog niet de mogelijke antwoorden.
De enthousiaste leerkracht vertelde me dat ze het ook in haar eigen klas zou gaan toepassen.
Inmiddels heb ik al veel leerlingen, (groot)ouders, leerkrachten en andere professionals van deze tip op de hoogte gebracht.
* * * * *
Wat jammer is: begrijpend lezen vergeet het plezier.
Zie mijn blogbericht met deze titel uit 2018: Begrijpend lezen vergeet het plezier – Bureau Mesander.
Als een kind mag lezen vanuit eigen interesse, dan zal het meer moeite doen om het te kunnen lezen en om het te snappen.